Leerplicht, bijzonder verlof of vrijstelling

In Nederland hebben we het recht op onderwijs goed geregeld, maar nog steeds zijn er jongeren die zonder diploma of startkwalificatie van school gaan.Door meer bewustzijn te creëren en jongeren te stimuleren door te zetten, willen we uiteindelijk de schooluitval terugdringen.

Toezicht door de leerplichtambtenaar

De leerplichtambtenaren controleren of ouders en jongeren zich houden aan de leerplicht. Als er problemen zijn met het schoolbezoek, zoeken zij samen met de school en ouders naar een oplossing.

Andere taken van de leerplichtambtenaar zijn:

  • jongeren voorlichten waarom het belangrijk is om naar school te gaan;
  • jongeren en ouders voorlichten over de gevolgen van ongeoorloofd schoolverzuim of spijbelen;
  • een proces-verbaal opmaken als een leerling spijbelt of niet ingeschreven staat op een school.

Kinderen die leerplichtig zijn, moeten naar school. Gaat uw kind zonder goede redenen niet naar school, dan is er sprake van ongeoorloofd verzuim. Als ouders of verzorgers van het kind kunt u onder bepaalde voorwaarden extra (vakantie)verlof vragen. In uitzonderingsgevallen is ook meer structureel geoorloofd verzuim mogelijk. Dit heet vrijstelling.

Wat moet ik doen?

Vrijstelling van de inschrijvingsplicht

Als het om medische redenen of andere omstandigheden overduidelijk is dat uw kind nooit in staat zal zijn de school te bezoeken, dan komt uw kind in aanmerking voor vrijstelling van inschrijving op een school.

U heeft als ouder of verzorger geen toestemming nodig voor vrijstelling tot inschrijving op een school. U moet het wel doorgeven aan de leerplichtambtenaar van de gemeente, minimaal een maand voordat uw kind 5 jaar oud wordt. Ontstaat de situatie later (dus gedurende de leerplichtige leeftijd), dan moet u dit elk jaar voor 1 juli bij de leerplichtambtenaar van de gemeente melden.

Heeft u als kermisexploitant of circusmedewerker vrijstelling voor uw kind en er is binnen een straal van 5 kilometer van de standplaats een ‘rijdende school’, dan wordt de vrijstelling opgeschort. Deze opschorting eindigt in ieder geval aan het einde van het schooljaar waarin uw kind 14 jaar is geworden.

Vrijstelling van schoolbezoek (bijzonder verlof)

Meestal heeft de school hiervoor formulieren die u kunt invullen, of u stuurt een brief met uw verzoek aan de directeur van de school. U kunt pas op vakantie gaan wanneer de directeur het verlof ook echt heeft verleend. Dus vraag eerst verlof aan en boek daarna pas uw vakantie om teleurstelling te voorkomen.

Voor het verkrijgen van vrijstelling gelden verschillende regels. Soms hoeft u niets te doen omdat een ander de vrijstelling al heeft gegeven:

  • Bij schoolverzuim wegens ziekte van uw kind kunt u volstaan met een mededeling aan de directeur van de school. U hebt geen toestemming van de directeur nodig. De mededeling hoeft niet schriftelijk. Meestal is een telefoontje voldoende. U moet de mededeling doen binnen 2 dagen nadat uw kind wegens ziekte de school verzuimde.
  • Bij schoolverzuim wegens het vervullen van godsdienstige plichten kunt u volstaan met een mededeling aan de directeur van de school. Deze mededeling hoeft niet schriftelijk. Meestal is een telefoontje voldoende. U moet de mededeling 2 dagen van te voren doen. U hebt geen toestemming van de directeur nodig.

Vrijstelling voor leerlingen tot 6 jaar

Als uw kind 4 of 5 jaar oud is kan uw kind om overbelasting te voorkomen, in overleg met de directeur van de school, tot maximaal 10 uur per week thuisblijven.

Vrijstelling tot inschrijving

U meldt bij de leerplichtambtenaar van de gemeente dat u uw kind niet inschrijft op een school. Doe dit voordat uw kind 5 jaar wordt. Doet u dit later? Dan moet het elk jaar vóór 1 juli.

Vrijstelling tot schoolbezoek (bijzonder verlof)

U meldt aan de school dat uw kind niet naar school komt. Dit doet u in de volgende gevallen:

  • uw kind is ziek
  • er is een religieuze feestdag

In andere gevallen vraagt u vrijstelling aan de directeur van de school.

Vrijstelling tot 6 jaar

U meldt aan de school dat uw kind enkele uren vrij neemt. Wilt u uw kind meer dan 5 uur per week thuishouden? Dan vraagt u toestemming aan de directeur van school.

Hoe werkt het?

De leerplicht

Uw kind mag vanaf de dag waarop het 4 jaar oud wordt, naar het primair onderwijs. Zodra uw kind 5 jaar is, begint de volledige leerplicht. Dit betekent dat uw kind dan vanaf de eerste dag van de volgende maand alle doordeweekse dagen naar school moet.

De volledige leerplicht (alle doordeweekse dagen naar school) kan op 2 manieren eindigen:

  • Aan het eind van het schooljaar waarin uw kind 16 jaar wordt.
  • Als uw kind aan het eind van het schooljaar tenminste 12 schooljaren op school heeft gezeten vanaf het vijfde levensjaar.

Kwalificatieplicht

De leerplicht is bedoeld om jongeren in de schoolbanken te houden totdat ze voldoende opleiding hebben om een goede baan te kunnen vinden. De leerplicht kan dit echter niet afdwingen. Vandaar dat op de leerplicht de kwalificatieplicht volgt.

Wie na de leerplichtperiode niet voldoende opleiding heeft of geen diploma heeft, is tot de leeftijd van 18 jaar verplicht een startkwalificatie te behalen. Een startkwalificatie is een havo-, vwo-, of mbo niveau 2, 3 of 4 diploma. De kwalificatieplicht betekent niet dat de betrokkene 5 dagen per week in de schoolbanken moet blijven. Het is ook mogelijk om met combinaties van leren en werken aan de kwalificatieplicht te voldoen zoals de beroepsbegeleidende leerweg in het mbo.

Uw kind hoeft niet naar school wanneer het vrijstelling van de leerplicht heeft. Er zijn 3 soorten vrijstelling mogelijk. Dit zijn vrijstelling van de inschrijvingsplicht, vrijstelling van schoolbezoek en vrijstelling voor leerlingen tot 6 jaar.

Vrijstelling van de inschrijvingsplicht

Een leerplichtig kind kan worden vrijgesteld van inschrijving op een school in 4 gevallen:

  • De lichamelijke of psychische gesteldheid van uw kind, waardoor uw kind niet in staat is om op een school te zitten.
  • Ouder(s)/verzorger(s) die bedenkingen hebben tegen de richting van het onderwijs. Er is bijvoorbeeld geen school binnen een redelijke afstand van uw huis, die voldoet aan uw godsdienst- of levensovertuiging.
  • Uw kind is ingeschreven op een school in het buitenland en bezoekt deze school ook regelmatig.
  • U leidt een trekkend bestaan en uw kinderen reizen mee. U bent bijvoorbeeld schipper, kermisexploitant of circusmedewerker.

Vrijstelling van schoolbezoek

Bij ziekte, religieuze feestdagen en gewichtige omstandigheden kunt u toestemming krijgen om uw kind niet naar school te laten gaan. Onder gewichtige omstandigheden worden bijvoorbeeld verstaan: een huwelijk of begrafenis van bloedverwanten of aanverwanten of een verhuizing van het gezin. Bij hoge uitzondering kan verlof worden gegeven voor extra vakantie. Hierbij gaat het om ouders die door de aard van hun beroep onmogelijk tijdens de schoolvakanties weg kunnen. Denk aan mensen met een hotel of een camping. Dit verlof wordt maximaal één maal per schooljaar, tot maximaal tien schooldagen toegestaan. 

Vrijstelling voor leerlingen tot 6 jaar

Uw kind is leerplichtig vanaf 5 jaar. Vanaf dat moment moet uw kind de basisschool dagelijks bezoeken. Om overbelasting van uw kind te voorkomen kan het, in overleg met de directeur van de school, tot maximaal 10 uur per week thuisblijven. Voor kinderen vanaf 6 jaar geldt deze regeling niet meer. Van hen wordt verwacht dat ze wel heel de dag naar school gaan.

Wat moet ik meenemen?

Vrijstelling tot inschrijving

Welke van deze documenten u nodig hebt, hangt af van de reden van vrijstelling:

  • verklaring van een arts, pedagoog of psycholoog
  • verklaring waarin u uitlegt waarom geen school in de omgeving past bij uw godsdienst- of levensovertuiging
  • verklaring van de directeur van de buitenlandse school.

Vrijstelling tot schoolbezoek (bijzonder verlof)

  • bewijsstukken die aantonen dat de vrijstelling nodig is

Vrijstelling tot 6 jaar

U hebt geen documenten nodig om de vrijstelling te krijgen.

Aanvullende informatie

Procedure vakantieverlof

Ouders dienen uiterlijk 8 weken van te voren een aanvraag schriftelijk in door middel van het standaard aanvraagformulier bij dedirecteur van de school.Een verklaring werkgever/zelfstandige dient te worden bijgevoegd. Bij het begrip “specifieke aard van het beroep” dient met name te worden gedacht aan seizoensgebonden werkzaamheden, resp. werkzaamheden in bedrijfstakken die een piekdrukte kennen, waardoor het voor het gezin feitelijk onmogelijk is om in die periode een vakantie op te nemen. Het moet redelijkerwijs voorzien zijn (en/of worden aangetoond) dat een vakantie in de schoolvakanties tot onoverkomelijke bedrijfseconomische problemen zal leiden. Slechts het gegeven dat gedurende de schoolvakanties een belangrijk deel van de omzet wordt behaald is onvoldoende.De werkomstandigheden (uitval, onderbezetting, werkplanning), de inkleuring van de personele bezetting, de bedrijfsomstandigheden en de gezinsomstandigheden passen NIET in het begrip ‘specifieke aard van het beroep’;Het tonen van een werkgeversverklaring is op zichzelf ook niet voldoende om het vakantieverlof toe te staan! Uit de werkgeversverklaring moet blijken dat er sprake is van de specifieke aard van het beroep.

De directeur neemt de aanvraag in behandeling. Indien nodig hoort de directeur de ouders om de aanvraag te verhelderen.

Beoordelingscriteria:

  • Slechts eenmaal per schooljaar;
  • Maximaal 10 schooldagen;
  • Niet in de eerste twee weken na de zomervakantie.

De directeur neemt een schriftelijk besluit. De toestemming of afwijzing moet schriftelijk worden vastgelegd en in geval van afwijzing goed worden gemotiveerd door de directeur. Ouders hebben de mogelijkheid om binnen 6 weken bezwaar in te dienen bij de directeur. Aan de leerplichtambtenaar kan advies worden gevraagd

Procedure voor verlofaanvragen voor bijzondere omstandigheden

  1. Verlofaanvragen dienen schriftelijk en ten minste acht weken van tevoren bij de directeur/leerplichtambtenaar te worden ingediend. Indien deze termijn niet is aangehouden, moet door de aanvrager worden beargumenteerd waarom dit niet is gebeurd, b.v. bij verlof voor een begrafenis;
  2. Er kunnen voorwaarden gesteld worden aan het toekennen van verlof (b.v achteraf tonen van bepaalde bescheiden);
  3. De toestemming of afwijzing moet schriftelijk worden vastgelegd en in geval van afwijzing goed worden gemotiveerd door directeur/leerplichtambtenaar;
  4. Verlof moet altijd zo kort mogelijk worden gehouden;
  5. Alle aanvragen dienen, voor zover in redelijkerwijze mogelijk, te worden vergezeld van bewijsmiddelen;
  6. Indien de leerplichtambtenaar over gaat tot het opmaken van een proces-verbaal dan dient hij/zij de door verdachte aangeleverde bewijsstukken in een andere taal te allen tijde te laten vertalen (behalve als in Frans, Duits, Engels);
  7. Verlof vanwege bijzondere omstandigheden kan ook worden toegekend in eerste twee weken na de zomervakantie, hier moet spaarzaam mee worden omgegaan.

De directeur neemt de aanvraag in behandeling. Indien nodig hoort de directeur de ouders om de aanvraag te verhelderen.

Beoordelingscriteria: 

Uitgangspunt is dat deze externe omstandigheden buiten de wil van de ouders en/of het kind plaatsvinden. Aan de leerplichtambtenaar kan advies worden gevraagd

De directeur neemt een schriftelijk besluit. Ouders hebben de mogelijkheid om binnen 6 weken bezwaar in te dienen bij de directeur.

Bij de formulering van ongeoorloofd verzuim maakt de gemeente onderscheid tussen absoluut en relatief verzuim.

Absoluut verzuim

Absoluut verzuim houdt in dat uw kind niet staat ingeschreven op een school terwijl het wel leerplichtig is. De gemeente (meestal de leerplichtambtenaar) controleert dit door het vergelijken van de Basisadministratie personen (BRP) met de leerlingenadministratie van de scholen. Niet-ingeschreven leerlingen die wel in de gemeente geregistreerd staan, rollen er dan vanzelf uit.

Relatief verzuim

Relatief verzuim betekent dat uw kind wel staat ingeschreven op een school maar geregeld afwezig is. Als dit gebeurt, geeft de directeur van de school dit door aan de leerplichtambtenaar van de woonplaats van uw kind.Relatief verzuim kan te maken hebben met signaalverzuim. Dit is ongeoorloofde afwezigheid ten gevolge van spijbelgedrag. Vaak is er dan een problematische achtergrond (bijvoorbeeld pesten, slechte schoolresultaten of problemen thuis).Een andere oorzaak voor relatief verzuim is luxe verzuim. Luxe verzuim is ongeoorloofde afwezigheid (door ouders/verzorgers veroorzaakt) doordat uw kind buiten de schoolvakanties om op vakantie gaat. Zonder toestemming van de directeur van de school of de leerplichtambtenaar mag uw kind niet zomaar buiten de schoolvakanties op vakantie.

Ongeoorloofd verzuim is verboden

Ongeoorloofd verzuim kan ertoe leiden dat de leerplichtambtenaar een proces-verbaal opmaakt. De leerplichtambtenaar stuurt het proces-verbaal naar de officier van justitie. De rechter kan aan de ouders of verzorgers een straf opleggen van maximaal een maand hechtenis of een geldboete. Naast de ouders/verzorgers, kunnen leerplichtige jongeren vanaf 12 jaar zelf strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld voor ongeoorloofd schoolverzuim. Dat betekent, dat de leerplichtambtenaar tegen de jongere zelf procesverbaal kan opmaken, waarna de rechter bepaalt welke straf wordt opgelegd. Meestal is dit een leer- of een werkstraf.

Taken van de leerplichtambtenaar

  • Elke gemeente heeft een leerplichtambtenaar (ook wel: consulent leerlingzaken of leerplichtconsulent) die ervoor moet zorgen dat de schooluitval tot een minimum beperkt blijft.
  • In eerste instantie voert de leerplichtambtenaar gesprekken met de leerling, de ouders en/of de school met als doel dat de leerling de opleiding afmaakt.
  • Als de school niet geschikt blijkt voor de leerling, kan de leerplichtambtenaar helpen een andere school te vinden.
  • Als er geen geschikte opleiding voor het kind bestaat, kan de leerplichtambtenaar vrijstelling verlenen.
  • Als er sprake is van (herhaalde) onwil, kan de leerplichtambtenaar een proces-verbaal opmaken.
  • In geval van ernstige problemen kan de ambtenaar de hulp inroepen van bijvoorbeeld de jeugdhulpverlening of maatschappelijk werk.