Na de kranslegging voor dodenappèl

Beste mensen, welkom allemaal, wat fijn dat u er bent. 

We staan in een kring om dit herdenkingsmonument. Mag  ik jullie vragen samen een gebaar te maken? Laten we elkaar vasthouden in liefde en verbinding. Ik nodig u uit uw buurman of buurvrouw letterlijk de hand te reiken. Samen vormen we zo een keten van kracht, troost en begrip. Van mede-menselijkheid en liefde. Voel de hand van je buurman/buurvrouw en voel de kracht van onze keten en verbinding. Samenleven doen we samen! 

Toespraak dodenherdenking 2024

Welkom. Wat fijn u hier te zien: alle generaties bijeen. Inwoners van onze gemeente én ook mensen die bij ons verblijven omdat ze gevlucht zijn voor oorlog.

We zijn hier vanavond samengekomen om te herdenken. We hebben net samen 2 minuten stil gestaan. Wij herdenken de slachtoffers van oorlog en conflict. Overal ter wereld. We staan stil bij het verlies van dierbaren en de mensen die hun leven gaven voor ons.

U en ik staan hier nu samen, op deze plek. Bij het monument waarop de namen staan van alle Waalwijkers die sneuvelden in de Tweede Wereldoorlog.

Het is al bijna 80 jaar geleden dat Waalwijk werd bevrijd (30 oktober ‘44). Er zijn steeds minder mensen die de oorlogsjaren - de jaren 40 - nog hebben meegemaakt. Het is daarom belangrijk dat we hun verhalen blijven doorvertellen. Van generatie op generatie. Mijn grootvader, huisarts in Goirle in die tijd, was heel actief in de oorlog maar vertelde er niet zoveel over. Te negatief en te pijnlijk. Van anderen hoorde ik de verhalen. Een meneer kwam naar me toe bij de opening van een verpleeghuis van Thebe waar zijn vrouw woonde in een kamer die uitkeek op een veldje. Het veldje waar een man op een mijn was gelopen en mijn grootvader stap voor stap, met een schop voor zich in het veld stekend, die man op z’n schouders nam om hem te kunnen verzorgen. Dat verhaal maakte grote indruk op mij. Verhalen maken indruk, weten wij allemaal, want ze raken je in je hart niet alleen in je hoofd. Het is dus belangrijk dat we verhalen, mooi en minder mooi, blijven doorvertellen zodat ze ons bijblijven, ze ons hart blijven raken. 

We willen daarbij recht doen aan álle oorlogservaringen. Dus ook de verhalen van slachtoffers waar in de Nederlandse geschiedenis weinig aandacht voor was. Vlak na de bevrijding was één op de vijf Nederlanders ontheemd of op de vlucht. Velen keerden terug naar Nederland, maar die thuiskomst was vaak minder warm dan ze hadden gehoopt. Ook hun leed willen we erkennen.

Wat u misschien weet, is dat de Tweede Wereldoorlog in werkelijkheid veel langer duurde dan 1945. Ook de onafhankelijkheidsoorlog van Indonesië hoort bij onze geschiedenis. Deze strijd duurde van 1945 tot 1949 en was extreem gewelddadig en ontwrichtend. Het leidde tot een repatriëring van vele Indische Nederlanders naar ons land. 

In 1951 kwamen de Molukse KNIL-militairen met hun families over. ‘Tijdelijk’ was toen nog de gedachte. Deze militairen waren altijd loyaal geweest aan Nederland, maar werden in ons land lang niet altijd goed behandeld. Ook de belofte van terugkeer kwamen we niet na. Afgelopen najaar hebben we geluisterd naar de emotionele verhalen van de Molukse gemeenschap in gemeente Waalwijk. Het verdriet over wat hun ouders of grootouders is overkomen zit heel diep. Samen met de Waalwijkse gemeenteraad hebben we besloten een eerbetoon te brengen, in de vorm van eeuwige grafrechten voor de eerste generatie Molukse KNIL-militairen en hun partners. Zij verdienen het.  

In Nederland leven we alweer vele jaren in vrijheid. We zijn zelfs één van de meest vrije landen ter wereld. We staan nauwelijks stil bij hoe bijzonder dat is. Via de media volgen we de verhalen van gewapende conflicten, overal ter wereld. Wij kunnen ons nauwelijks voorstellen hoe het is om je elke dag bang en onvrij te voelen. Sommige conflicten zijn erg ingewikkeld, ze hebben een lange geschiedenis, met generaties vol pijn en verdriet. Het zijn meestal de gewone mensen die slachtoffer worden. We voelen met deze mensen mee, wie ze ook zijn en waar ze ook vandaan komen. Het verdriet van de één sluit het verdriet van de ander niet uit.

Als gemeente Waalwijk nemen wij onze verantwoordelijkheid om hedendaagse oorlogsslachtoffers op te vangen. We blijven doorgaan met de opvang van Oekraïners in het voormalige NH-Hotel in Waalwijk. En op verzoek van het COA vangen we sinds kort 20 extra statushouders op. We hopen hen hiermee rust te geven. Want stel je voor. Het kan ook ons gebeuren dat wij op een dag ons huis, ons land moeten verlaten vanwege een oorlog. Ik durf me niet in te beelden hoe ikzelf zou vluchten, mijn dierbare familie moest achterlaten, sommigen al dood en begraven. Of dat mijn zonen worden uitgezonden om te vechten aan het front. Dat ik moe en vervuild van de reis, in een piepklein kamertje in een vreemd land moet wonen, waar ik de taal en cultuur niet ken. Ik durf het me niet in te beelden. Maar ik weet wel, waar ik dan op hoop. Op lieve mensen. Op mensen die me troost, warmte en onderdak geven.

Oorlog leert ons belangrijke lessen. Het laat ons zien hoe makkelijk polarisatie en onbegrip kunnen uitmonden in conflict. Ook in ons land en in onze gemeente kennen we hier helaas recente voorbeelden van. Als gemeente Waalwijk willen wij ons krachtig uitspreken tegen elke vorm van uitsluiting, haat of discriminatie, tegen elke bevolkingsgroep. Dat kunnen en mogen we niet tolereren. We stellen niet de één boven de ander en kiezen niet. Niet iedereen is gelijk maar iedereen is gelijkwaardig.

Ik ben niet naïef,  ik blijf geloven in de kracht van empathie en verbinding. Laten we nooit vergeten dat achter elk conflict hele gewone mensen schuilgaan. Mensen zoals wij, met hun eigen dromen, angsten en hoop. Het is van levensbelang dat we de ander blijven zien als mens en niet als tegenstander.  Ik hoop dat we de ruimte in ons hoofd en in ons hart blijven voelen om dat te zien. Ieder mens telt mee, wie je ook bent en wat je ook gelooft. Laten we vooral in gesprek blijven met elkaar. Naar elkaar luisteren en echt proberen te begrijpen wat er in de ander omgaat. Wederzijds begrip en respect zijn de eerste stappen naar vrede en vrijheid.